
Świąd odbytu jest schorzeniem występującym u około 5% populacji. Nasilenie świądu może być łagodne, w niektórych zaś przypadkach przybiera tak gwałtowny charakter, że staje się trudny do zniesienia. Świąd odbytu określany najczęściej przez pacjentów: swędzeniem, paleniem czy pieczeniem, potrafi uniemożliwić choremu pracę, sen czy wypoczynek. Może spowodować ciężkie zaburzenia emocjonalne. Zwykle nasila się latem i częściej występuje w nocy. Skóra wokół odbytu staje się zaczerwieniona, pogrubiała, sącząca surowiczo-krwistą wydzieliną.
Znaczne nasilenie świądu w istotny sposób upośledza codzienną jakość życia pacjentów. Etiologia i patogeneza świądu odbytu jest nadal niejasna i słabo poznana. Świąd pierwotny jest reakcją na bodziec wyzwalający zapalenie skóry wokół odbytu. Niezależnie od etiologii objawem wspólnym jest rumień wysiękowy (wyprysk, egzema). Za świąd idiopatyczny uważa się świąd, w którym nie można znaleźć organicznej przyczyny choroby. W otaczającym nas środowisku z każdym dniem wzrasta ilość alergenów pokarmowych, chemicznych i nowych materiałów syntetycznych, z którymi każdy z nas mając kontakt może doświadczyć pojawienia się objawów świądu odbytu. Spośród najczęstszych przyczyn świądu wymienia się:
- choroby odbytu (szczelina odbytu, choroba hemoroidalna, ropień i przetoka okołoodbytnicza, wypadanie odbytnicy),
- zakażenia bakteryjne i grzybicze skóry okolicy okołoodbytniczej,
- zakażenia wirusowe skóry okolicy odbytu, np. świąd często towarzyszy kłykcinom kończystym,
- zakażenia owsikami, glistnicą, świerzbem, wszawicą łonową,
- wrodzona nadwrażliwość na środki do higieny osobistej, intymnej, na papier toaletowy itd.,
- pierwotne choroby skóry jak łuszczyca, liszaj, wyprysk, leukoplakia, atopowe zapalenie skóry,
- choroby metaboliczne jak cukrzyca, niewydolność nerek lub wątroby, żółtaczka, nadczynność tarczycy, niedobór żelaza, miejscowe i ogólnoustrojowe niedobory immunologiczne,
- nieswoiste zapalenia jelit z uporczywą biegunką,
- tzw. mokry odbyt po operacjach proktologicznych; stałe wydzielanie z odbytu zawartości śluzowej, ropnej, kałowej powoduje macerację i drażnienie skóry,
- analne stosunki płciowe i zakażenia przenoszone drogą płciową,
- otyłość, głęboki rowek międzypośladkowy, duże pośladki, nadmierne owłosienie okolicy odbytu sprzyjają występowaniu świądu,
- złą i niewłaściwą higienę okolicy kroczowej,
- niewydolność zwieraczy okołoodbytniczych,
- nowotwory jelita grubego i odbytu,
- czynniki psychogenne.
Najczęściej obserwuje się u chorych tzw. samoistny świąd odbytu, kiedy nie można ustalić przyczyny dolegliwości i objawów.
Żeby rozpoznać świąd pierwotny należy wykluczyć choroby organiczne oraz zanalizować wszystkie czynniki, z którymi styka się pacjent, mogące być potencjalnymi alergenami.
Leczenie świądu odbytu
Leczenie świądu jest trudne i najczęściej objawowe ponieważ rzadko można ustalić pewną przyczynę świądu. Najczęściej leczenie ma na celu:
- eliminację bodźców przewodzonych zakończeniami czuciowymi z okolicy okołoodbytniczej sprawiającymi tak uporczywe dolegliwości,
- eliminację czynnika przyczynowego świądu,
- złagodzenie wtórnych zmian zapalnych skóry, które wynikły z powodu jej mechanicznego uszkodzenia (np. uporczywego drapania).
- eliminację potencjalnych czynników chemicznych powodujących nadwrażliwość skóry (z diety, kosmetyków, proszków do prania),
- rozpoznanie i leczenie chorób metabolicznych i miejscowych proktologicznych,
- leczenie stwierdzonych zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych,
- leczenie chorób odbytu (kłykciny, hemoroidy, nowotwory).